Bron: Financieel Dagblad, 28.3.2014 

Er komen steeds meer samenwerkingsverbanden op economisch gebied in Europa die over meerdere landen zijn verspreid. Ze vloeien voort uit regionale initiatieven, maar hebben gemeen dat subsidies uit Brussel een belangrijke drijfveer zijn om rond de tafel te gaan zitten.

Green Chemistry Campus B.V.

TU Delft Holding B.V.

Chemelot Innovation and Learning Labs B.V.

Gisteren werd aan het snel uitdijende rijtje een alliantie toegevoegd waaraan Nederland, Noordrijn-Westfalen en Vlaanderen deelnemen. In Aken formaliseerden vertegenwoordigers van kennisinstituten en brancheverenigingen uit de chemie een koppeling die al enige tijd bestaat en waarmee onderzoekers en bedrijven in de drie regio’s het gebruik van biomassa en kooldioxide als grondstof voor de chemie-industrie op een hoger plan willen brengen.

Gangmakers

‘Wij zijn al langer bezig om kooldioxide en biomassa via onderzoek inzetbaar te maken voor de chemie-industrie’, zegt Ludo Diels, onderzoeksleider duurzame chemie bij de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito), een van de gangmakers van het trilaterale project. ‘Er zijn meerdere initiatieven op dit terrein, in Vlaanderen bijvoorbeeld rond Gent en Antwerpen en in Nederland bij Chemelot in Zuid-Limburg, Biotech Campus Delft en Green Chemistry Campus in Bergen op Zoom.

In Duitsland zijn er in Noordrijn-Westfalen meerdere universiteiten en instituten, waaronder alleen al drie Fraunhofer-instituten, bij betrokken. Door de krachten te bundelen, hebben we meer massa. Het grote voordeel daarvan is dat we sneller vooruitkomen.’

Voorwaarde

Diels zegt dat geld uit Brussel in de vorm van innovatiesubsidies belangrijk is, maar niet de belangrijkste overweging om het gezamenlijke project op te starten. ‘Het gaat er echt om dat je samen meer kunt doen, dat er sneller innovaties zijn.’

De Europese Commissie spoort de lidstaten aan om regionale innovatieclusters te vormen en stelt voor grensoverschrijdende projecten goed gevulde subsidiepotten beschikbaar. Een aanvullende voorwaarde is dat het project is opgebouwd rond een ‘smart specialisation strategy’ (S3).

Aliantie

‘Aan het criterium van S3 voldoen wij’, zegt Diels. ‘Wij hebben duidelijke keuzes gemaakt, voor hernieuwbare grondstoffen en kooldioxide dat in overvloed aanwezig is, en een gespecialiseerde klantengroep: de chemie.’

Diels presenteerde de alliantie in Aken samen met Manfred Kircher van het Duitse Cluster Industrielle Biotechnologie op de tweede economische conferentie van Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen, de Duitse deelstaat die aan Nederland en België grenst. De Vlaamse minister-president Kris Peeters was er ook, maar de minister-president van de Duitse deelstaat, Hannelore Kraft, liet zich vertegenwoordigen door minister Garrelt Duin van economische zaken.

Conferentie

Nederland nam niet deel aan de conferentie, maar er was wel een Nederlander voor de presentatie naar Aken gereisd: Luuk van der Wielen, hoogleraar bio-economie in Delft en directeur van BE-Basic, een consortium van bedrijven en kennisinstituten dat een duurzame, op biologische grondstoffen gebaseerde economie nastreeft.

Het biomassaproject is een van de vele projecten die in Europa al wat langer bestaan of nieuw zijn. In de Donauregio, van het Zwarte Woud tot de Zwarte Zee, loopt bijvoorbeeld een vergelijkbaar initiatief, met houtsnippers als basisgrondstof.

Nieuwe plannen

Maar ook in Nederland, en in het bijzonder in Zuid-Nederland, komen er regelmatig nieuwe plannen bij. ‘Je kunt zeker stellen dat dit een trend in Europa is. Het Europa van de regio’s komt dichterbij’, zegt Sylvester Eijffinger, hoogleraar financiële economie in Tilburg en, als president van de UvT Sociëteit, coördinator van de Cobbenhagen Summit. Deze top over regionale samenwerking vond eind januari plaats in Noord-Brabant, en hierbij werd naar het hele vroegere hertogdom Brabant gekeken, dus ook naar Vlaams-Brabant. Ook de Leuvense burgemeester Louis Tobback was bij de top aanwezig.

Volgens Eijffinger krijgen grensoverschrijdende projecten vooral vaart doordat de grenzen in Europa vervagen. ‘De regels en normen aan weerszijden van de grens raken meer op elkaar afgestemd, waardoor de verschillen tussen de landen afnemen. Dit maakt het gemakkelijker om samen op te trekken.’ Subsidiepotten spelen volgens hem een bijrol.

Sociale structuur

Opvallend vindt de Tilburgse hoogleraar het dat er veel allianties zijn in Zuid-Nederland. Dit schrijft hij toe aan de sociale structuur die stakeholders sneller bij elkaar brengt. ‘Ik kom uit Den Haag en heb in Amsterdam gestudeerd. Ik zie de verschillen met bijvoorbeeld de Randstad heel goed. In Zuid-Nederland is er een mentaliteit waarbij je elkaar veel gemakkelijker opzoekt. Er is een sociaal weefsel waarbij informele contacten, ook met financiers en bestuurders, goed gedijen en waar er snel een sfeer is waarin je elkaar vertrouwt. Een liefdeslaantje is zo aangelegd, waar romances uit kunnen opbloeien. Ditzelfde zien we ook in Vlaanderen.’

Daarnaast signaleert Eijffinger dat Vlaanderen vaak aan de wieg staat van grensoverschrijdende innovatiepacten. Dat heeft te maken met het federale karakter van België, denkt hij. ‘Het regiodenken zit bij Vlamingen in hun hoofd. Ze zijn er al helemaal op ingesteld. Nederland loopt best wel achter, behalve Zuid-Nederland dan.’

Nederland Gast in Aken

Het officiële economische onderonsje van Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen werd gisteren voor de tweede keer gehouden, dit keer in de Duitse universiteitsstad Aken. De onderwerpen van de twee workshops waren ‘bio-economie’ en transport & logistiek. Bij de eerste workshop was Nederland als gast aanwezig, speciaal uitgenodigd door de twee deelstaten. Op 19 mei werken de drie hun plannen in Düsseldorf verder uit.

Clusters

Chemiecluster

Antwerpen-Rotterdam-Rijn- Ruhr (ARRR) is een al lang bestaand cluster dat chemiebedrijven in Vlaanderen, Nederland en het Duitse Rijnland aan elkaar koppelt. Het is de basis van het nieuwe trilaterale biomassaproject.

Leuven-Eindhoven

Er lopen vibrerende lijntjes tussen de High Tech Campus Eindhoven en Leuven, een wetenschappelijke evenknie. Imec in Leuven zet ook in op nanotechnologie en richtte in 2006 met TNO het Holst Centre in Eindhoven op.

Delta Region

Strategic Board Delta Region kwam vorige maand met plannen. Een gebied van Rijnmond en Moerdijk via West-Brabant en Zeeland naar Vlaanderen bundelt innovatieprojecten. Hier was Nederland de gangmaker.

Bio Base Europe

Twee jaar geleden ging in Gent en Terneuzen het project Bio Base Europe van start. In Gent staat een innovatieve proeffabriek met laboratoria voor biodiesel en in Terneuzen bevindt zich een opleidingsinstituut.

Euregio Maas-Rijn

Er zijn tientallen door Brussel erkende euregio’s in Europa. Acht daarvan liggen deels op Nederlands territorium. De Euregio Maas-Rijn is de enige van deze acht die over drie landen is verdeeld. Er wordt breed samengewerkt.